Mithat Paşa'nın 1881'deki Ödemiş Ziyareti Gün Yüzüne Çıktı
Ödemiş'in Gereli Mahallesi'nden araştırmacı Zeki Eker, Osmanlı Devleti'nin önemli devlet adamlarından Mithat Paşa'nın 1881 yılında İzmir Valisi olarak Ödemiş'e yaptığı tarihi ziyarete dair belgeleri ve hatıratları Ödemişlilerle paylaştı. Belgelerde, Paşa'nın ilçede yaptığı gözlemler, verdiği mesajlar ve halkla kurduğu temaslara dair dikkat çeken ayrıntılar yer alıyor.
Mithat Paşa’nın, Ödemiş Erkek Sanat Enstitüsü ve civarını ziyaret ettiği, ardından dönemin kaymakamı tarafından Rüştiye Okulu’nda düzenlenen bir toplantıda Ödemiş eşrafı, yaşlıları ve halkıyla bir araya geldiği aktarılıyor. Paşa burada yaptığı konuşmada, iki önemli meseleye dikkat çekti:
“Çarşıda Sanat ve Ticaret Türklerin Elinde Değil”
Mithat Paşa’nın konuşmasında en çok üzerinde durduğu konu, çarşıdaki zanaat ve ticaret faaliyetlerinin Türk olmayan toplulukların elinde olmasıydı. Paşa, Türklerin toprakla ve emekle olan bağının değerli olduğunu vurgularken, bu emeğin karşılığının alınmadığını ve ekonomik üstünlüğün gayri-Türk unsurların eline geçtiğini dile getirdi. Paşa, “Sanata ve ticarete sahip çıkmazsak, bu gidişin sonu hüsrandır,” diyerek uyarılarda bulundu.
“Hristiyanlar Ferah Evlerde, Türkler Mezbeleliklerde”
Paşa’nın ikinci önemli gözlemi ise şehirdeki yaşam şartlarıyla ilgiliydi. Hristiyan cemaatlerin şehir merkezinde geniş, ferah ve sağlıklı evlerde yaşarken, Türk halkının kötü koşullardaki izbe evlerde yaşadığına dikkat çeken Paşa, sosyal eşitsizlik ve geri kalmışlığa karşı mücadele edilmesi gerektiğini belirtti. “Sanat bir milleti refaha götüren altın bileziktir, bunu bilelim ve sahip çıkalım,” ifadeleriyle çağrısını yineledi.
“Halk Dinledi Ama Hayata Geçiremedi”
Toplantı sonrası halkın heyecanla söz verdiği, ancak Paşa İzmir’e dönmeden Hristiyan cemaatlerce başlatılan propaganda faaliyetleriyle bu sözlerin hayata geçirilemediği aktarılıyor. “Sanat size göre değil, siz dağlarda kahramanlıkla yaşarsınız” gibi telkinlerin halkı geri tuttuğu belirtiliyor.
Tarihten Günümüze Taşınan Bir Ders
Zeki Eker, Mithat Paşa’nın bu tarihi hitabesinin Ödemiş’in sosyo-ekonomik geçmişine dair önemli bir belge olduğunu vurgulayarak, “Aradan geçen 68 yıla rağmen Cumhuriyet’in ilanıyla ancak bazı adımlar atılabilmiş, ancak Paşa’nın o gün verdiği mesajların bugün bile kıymetini koruduğunu görmekteyiz,” dedi.
Bu değerli belgelerle birlikte, Mithat Paşa’nın vizyonunun ne kadar ileri görüşlü olduğu bir kez daha ortaya çıkıyor.
